Beroep bij de rechter

Wanneer een bestuursorgaan een beslissing neemt, kan het zo zijn dat belanghebbenden het er niet mee eens zijn. De belanghebbenden zouden dan in beroep kunnen gaan bij de rechter.

In dit artikel zal behandeld worden wanneer beroep bij de bestuursrechter mogelijk is, waarover de rechter beslist, hoe hij de zaak beoordeelt, wat als bewijs kan dienen en hoe het zit met de uitspraak van de rechter.

Wanneer iemand het niet eens is met een beslissing van een bestuursorgaan bestaan in eerste instantie de mogelijkheden bezwaar en administratief beroep. Als die mogelijkheden niet tot het gewenste resultaat leiden, kan het zo zijn dat er beroep bij de rechter mogelijk is. Beroep bij de rechter is niet mogelijk wanneer er ook bezwaar of administratief beroep mogelijk zijn: deze mogelijkheden moeten dan eerst worden gebruikt voordat een beroep kan worden gedaan op de rechter.

Waar bij bezwaar nog door hetzelfde bestuursorgaan werd gekeken naar de zaak, wordt bij beroep de zaak behandeld door een onafhankelijke rechter. De behandeling van deze zaak kan complex zijn: om die reden zullen in dit artikel dan ook enkel de hoofdlijnen van beroep bij de rechter worden gegeven.

Waarover beslist de rechter?

De rechter beslist over het beroep tegen het besluit van het bestuursorgaan. Het beroep keert zich tegen het besluit op bezwaar (of het besluit in administratief beroep), niet tegen het oorspronkelijke besluit.

De rechter besluit daarna over hetgeen de eiser heeft aangevoerd, alle zaken waartegen de eiser niet in beroep komt blijven buiten het geding. Uitzondering daarop kunnen kwesties van openbare orde zijn, die de rechter uit zichzelf aan de orde kan stellen wanneer ze opduiken in een zaak.

Er kan enkel in beroep worden gekomen tegen onderdelen die in bezwaar of administratief beroep ook reeds zijn bestreden (de ‘onderdelenfuik’). Zijn bepaalde onderdelen niet bestreden in een voorfase, dan kunnen ze ook niet worden bestreden in beroep. Wel mogen nieuwe argumenten gebruikt worden tegen eerder bestreden onderdelen.

Beoordeling door de rechter

De bestuursrechter kijkt voor het toetsen van het besluit naar de omstandigheden hoe die ten tijde van het nemen van het besluit waren. Dit is een verschil met de bezwaarschriftprocedure, waarbij het bestuursorgaan ook nieuwe omstandigheden mee moet nemen.

Verder zijn er niet heel veel regels voor de bestuursrechter: hij hoeft enkel te kijken of een geschreven rechtsregel, een ongeschreven rechtsregel of een algemeen rechtsbeginsel is geschonden. Is dat het geval, dan zal de uitspraak in de regel gunstig uitvallen voor degene die in beroep is gegaan.

Wat kan dienen als bewijs?

In principe kan de bestuursrechter al het bewijs gebruiken om zijn uitspraak mee te onderbouwen. Ook hier hoeft hij zich niet aan veel regels te houden.

Hij kan zelf besluiten welke uitspraken bewijs nodig hebben, wie dat bewijs moet aanleveren en waarmee bepaald bewijs kan worden geleverd. Ook de vaststelling wanneer bewijs overtuigend genoeg is kan hij zelf doen.

Uitspraak

Wanneer de rechter een beslissing heeft genomen over de zaak, zal hij uitspraak doen. Dit zal in beginsel binnen zes weken na de sluiting van het onderzoek ter zitting. Hoofdregel voor de uitspraak is dat degene die in beroep is gegaan niet slechter af zijn mag zijn na de uitspraak dan voor de uitspraak.

De rechter kan een aantal verschillende uitspraken doen: hij kan zich onbevoegd verklaren (de zaak wordt dan niet inhoudelijk behandeld omdat de besutursrechter geen bevoegdheid heeft), hij kan het beroep ‘niet-ontvankelijk’ verklaren (er kan dan geen inhoudelijk oordeel worden gegeven, bijvoorbeeld omdat het door de verkeerder persoon is ingediend of omdat het te laat is ingediend), hij kan het beroep ongegrond verklaren (inhoudelijk niet sterk genoeg) of kan het beroep gegrond verklaren (inhoudelijk wél sterk genoeg).

Wanneer dit laatste het geval is, en het beroep gegrond wordt verklaard, wordt het besluit vernietigd. Ook de gevolgen ervan bestaan dan niet meer. Eventueel kan de rechter het bestuursorgaan opdragen om een nieuw besluit te nemen of kan hij zelf in de zaak voorzien (en dus zelf beslissen wat er gaat gebeuren).