Aansprakelijk zijn voor schade, vindt niemand prettig, zeker niet als de schade groot is. Daarom is aansprakelijkheid uitsluiten bij veel bedrijven een gewoonte geworden, vaak via een zogenaamd exoneratiebeding.
In dit artikel wordt gekeken wat een exoneratiebeding is, hoe het exoneratiebeding zoal voorkomt en hoe het zit met de geldigheid ervan bij ondernemers en bij particulieren.
Exoneratiebeding – Aansprakelijkheid uitsluiten
Een exoneratiebeding sluit aansprakelijkheid uit die bestaat op grond van de wet. Die aansprakelijkheid kan bijvoorbeeld ontstaan doordat er ondeugdelijke goederen zijn geleverd (wanprestatie), maar bijvoorbeeld ook op grond van onrechtmatige daad.
Het afsluiten van een exoneratiebeding voor het uitsluiten van aansprakelijkheid moet correct gebeuren en ook de inhoud van het exoneratiebeding moet juist zijn. Worden er fouten gemaakt in een van deze twee stappen, dan is het beding niet (of niet geheel) geldig, waardoor de aansprakelijkheid alsnog niet wordt uitgesloten.
Voorbeelden van het exoneratiebeding
Het exoneratiebeding komt men regelmatig tegen in allerhande situaties, van overeenkomsten tot ‘mededelingen’. Enkele voorbeelden:
- In de algemene voorwaarden van een onderneming staat ‘Wij zijn niet aansprakelijk voor enige schade die voortvloeit uit fouten in onze dienstverlening’;
- Op een bordje bij de garderobe staat: ‘De directie is niet aansprakelijk voor schade aan uw eigendommen’;
- In een overeenkomst staat: ‘Aansprakelijkheid wordt uitgesloten tot het bedrag dat de verzekeraar in een dergelijk geval uitkeert’;
- De disclaimer van een website stelt ‘Wij vrijwaren ons van alle claims’.
Het exoneratiebeding komt voor op veel verschillende plaatsen, maar altijd is de strekking hetzelfde. De wettelijke aansprakelijkheid wordt ingeperkt of uitgesloten.
Geldigheid exoneratiebeding
De (on)geldigheid van het exoneratiebeding is gedeeltelijk in de wet vastgelegd. Allereerst is het niet mogelijk om zonder instemming iemand te binden aan een eenzijdige mededeling. Daarom moet het exoneratiebeding wel akkoord zijn bevonden door de wederpartij, al kan dat wel stilzwijgend, bijvoorbeeld door gebruik te maken van een service. Een exoneratiebeding ‘Jassen ophangen op eigen risico’ dat slechts zéér klein in een hoekje van de garderobe hangt, kan niet dan wel zeer lastig worden ingeroepen.
Inhoudelijk mag het exoneratiebeding bijvoorbeeld niet in strijd met de wet (dwingend recht), openbare orde, of goede zeden zijn (het is dan nietig). Een exoneratiebeding mag bijvoorbeeld geen opzet of bewuste roekeloosheid uitsluiten. Ook kan er sprake zijn van misbruik van omstandigheden (bijvoorbeeld bij een monopolist die een dergelijk beding afdwingt) of een beding tegen de redelijkheid en billijkheid.
Een in algemene voorwaarden opgenomen exoneratiebeding kan tevens ongeldig zijn omdat de wederpartij niet bekend was met het beding (bijvoorbeeld omdat er geen redelijke mogelijkheid was om van de algemene voorwaarden kennis te nemen), maar kan ook ongeldig zijn omdat het onredelijk bezwarend is.
Behalve wettelijke beperkingen, bestaan er ook beperkingen van de geldigheid van het exoneratiebeding op grond van de jurisprudentie (denk aan een beding dat onredelijk bezwarend of tegen de redelijkheid en billijkheid is). Van belang kunnen dan onder meer zijn:
- De vraag of het exoneratiebeding deel uitmaakt van algemene voorwaarden (zo ja: dan is het eerder ongeldig dan wanneer het in een overeenkomst staat, zeker als die overeenkomst uitvoerig is uitonderhandeld);
- De hoedanigheid van de partij: is hij ondernemer, dan zal hij minder snel een beroep kunnen doen op ongeldigheid dan een particulier;
- De mate van bekendheid van degene die de ongeldigheid wil inroepen met algemene voorwaarden: een ondernemer die grote transacties doet, zal eerder van de gevaren van algemene voorwaarden op de hoogte moeten zijn dan de groenteboer op de hoek;
- De mate van beperking van de aansprakelijkheid door het exoneratiebeding;
- De tegenprestatie van de wederpartij (hoe meer er tegenover staat voor degene die het exoneratiebeding inroept, hoe minder snel een exoneratiebeding ongeldig wordt verklaard);
- De mate waarin degene die het exoneratiebeding inroept is tekortgeschoten in de van hem te verwachten zorg.
Geldigheid exoneratiebeding – Particulier/Ondernemer
In het geval met een particulier een exoneratiebeding wordt overeengekomen zijn de regels voor een geldig beding strenger dan voor een overeenkomst met een ondernemer, zoals hiervoor ook al te zien was.
Ook in het geval het exoneratiebeding met een particulier wordt overeengekomen in de algemene voorwaarden is het sneller ongeldig. Bij een particulier is het gemakkelijk om dit aan te tonen: de wet heeft daarvoor de grijze lijst opgesteld. Dat houdt in dat het exoneratiebeding vermoed wordt onredelijk bezwarend te zijn. Tegenbewijs van de gebruiker van de algemene voorwaarden is mogelijk, maar is wel lastig.
Exoneratiebeding gebruiken/inroepen (tegen wederpartij)
Zoals gezegd, is het exoneratiebeding vaak niet geldig en zal dan dus aansprakelijkheid uitsluiten niet mogelijk zijn. Om dat te voorkomen, is het verstandig om te overleggen met een jurist wanneer u het exoneratiebeding in een overeenkomst of in uw algemene voorwaarden wilt zetten.
Wordt een exoneratiebeding tegen u ingeroepen of wilt u het zelf inroepen tegen een wederpartij die u aansprakelijk probeert te houden, dan is het ook verstandig om contact op te nemen met een jurist en om te bekijken wat uw juridische positie is.
Exoneratiebeding – Conclusie
Een exoneratiebeding is een juridische manier om wettelijke aansprakelijkheid uit te sluiten. Aansprakelijkheid uitsluiten met een dergelijk beding is niet gemakkelijk: het exoneratiebeding is aan een aantal wettelijke regels gebonden. Tevens bestaan er regels die in de jurisprudentie zijn gevormd.
Indien u vragen heeft over het exoneratiebeding of over aansprakelijkheid uitsluiten, neemt u het best contact op met een jurist. Dat geldt wanneer u een exoneratiebeding wilt opnemen in overeenkomsten of algemene voorwaarden, maar zeker ook wanneer u het moet inroepen of wanneer het tegen u wordt ingeroepen.
