De stichting is voornamelijk bekend van de goede doelen die van deze rechtsvorm gebruik maken. Daarnaast staat de stichting aan de borreltafel bekend als een rechtsvorm om allerlei vage voordeeltjes mee te behalen of andere semi-legale zaken mee te doen. Dit artikel gaat over de stichting, de kenmerken van de stichting en wat er waar is van de borreltafelpraat over de handige voordeeltjes.
Stichting
De stichting is, zoals beschreven, voornamelijk bekend als rechtsvorm voor het goede doel. Dat komt door de wettelijke bepalingen die regelen hoe een stichting moet handelen. De stichting moet wettelijk gezien namelijk een bepaald doel hebben dat zij probeert te verwezenlijken. Daarnaast mag dit doel in beginsel niet zijn het doen van uitkeringen aan oprichters of personen die lid zijn van de organen (zoals het bestuur) van de stichting.
Ook mogen uitkeringen enkel worden gedaan zolang die een ideële strekking hebben. Als ondernemingsvorm is de stichting dus niet geschikt. Eventueel behaalde winst kan niet worden uitgekeerd aan oprichters of bestuursleden en de ideële strekking wordt daarmee ook niet gediend.
Verdere kenmerken stichting
Een ander kenmerk van de stichting is het verbod op leden (die bijvoorbeeld de vereniging wel heeft). Daardoor hoeft er geen ledenvergadering plaats te vinden om belangrijke besluiten te nemen. Dat is gunstig, want bij veel verenigingen functioneert de ledenvergadering slecht: de opkomst is laag en de kennis van het onderwerp en belangstelling van de leden vaak ook.
Behalve dat de stichting als rechtsvorm voor goede doelen wordt gebruikt, zijn er ook andere toepassingen. Zo zijn veel betaald-voetbalclubs een stichting, zijn omroepen vaak een stichting, net als ziekenhuizen, musea, laboratoria en zorginstellingen. Er bestaan in totaal zo’n 150.000 stichtingen in Nederland.
Oprichten stichting
Het oprichten van een stichting is, net als bij alle andere rechtspersonen, iets dat bij de notaris moet worden gedaan. Een notariële akte is namelijk vereist. In die notariële akte moeten de statuten van de stichting worden opgenomen. Daar moet onder andere de naam van de stichting, het doel van de stichting en de wijze van benoemen en ontslaan van bestuurders in worden opgenomen. Deze statuten kunnen enkel worden gewijzigd door bestuurders wanneer dit in de statuten is opgenomen, in alle andere gevallen is hier een rechter voor nodig.
Naast het opmaken van een notariële akte zijn de bestuurders verplicht om de stichting te laten inschrijven in het Handelsregister van de Kamer van Koophandel.
De werking van de stichting
Wanneer een stichting wordt opgericht, hoeven de oprichters niet direct een storting te doen. Ze kunnen de doelen van de stichting proberen te verwezenlijken via bijvoorbeeld het binnenhalen van donaties, het hebben van een onderneming in de stichting (de winst moet dan wel ten goede komen aan de stichting en kan niet worden uitgekeerd aan oprichters/bestuursleden et cetera!) of via het verkrijgen van subsidies.
Verder moeten bestuurders samen hun beslissingen nemen. De statuten kunnen echter één of meer individuele bestuurders extra bevoegdheden geven, bijvoorbeeld om individueel te handelen in naam van de stichting.
Verder hoeven de bestuurders eigenlijk met weinig rekening te houden. Ze hebben geen aandeelhouders of leden om verantwoording aan af te leggen en moeten zich voornamelijk houden aan hun eigen statuten en aan de wettelijke bepalingen (waaronder het verbod op winstuitkeringen aan bestuurders/oprichters!).
Het is echter wel mogelijk dat de bestuurder van een stichting op verzoek van het openbaar ministerie of van een belanghebbende door de rechter kan worden ontslagen (wegens wanbeheer).
Ontbinding stichting
Een stichting kan door het bestuur en door de rechtbank worden ontbonden. Door het bestuur wordt de stichting ontbonden met een simpel bestuursbesluit.
De stichting wordt door de rechtbank ontbonden wanneer het in hoge mate onwaarschijnlijk is dat zij ooit haar doel zal bereiken, wanneer het doel is bereikt of wanneer het doel niet meer kan worden bereikt en wijziging van het doel niet in aanmerking komt. Ook het doen van winstuitkeringen aan bestuurders of oprichters kan leiden tot ontbinding.
Verder zijn de algemene regels van rechtspersonen van toepassing op de stichting. Dat houdt in dat stichtingen met een doel of strekking die tegen de goede zeden of de openbare orde zijn ook niet zijn toegestaan en kunnen worden ontbonden (en eventueel worden verboden).
Wanneer een stichting wordt ontbonden kan het zo zijn dat er meer baten zijn dan lasten (er blijft geld over), er meer lasten zijn dan baten (er is geld tekort) of geen van beiden (geen lasten, geen baten). In elk geval is een andere handelswijze gepast. Het eerste geval komt het meeste voor: er blijft geld over wanneer de stichting wordt ontbonden. In dat geval moet dit geld worden uitgekeerd volgens de statuten. Bij oprichting van een stichting is het namelijk verplicht om aan te geven waar een eventueel overschot bij ontbinding naartoe gaat óf op welke manier wordt vastgesteld waar dit naartoe gaat.
‘Handige voordeeltjes’ van de stichting
De handige voordeeltjes die de stichting als rechtsvorm worden toegedicht in allerlei vreemde juridische constructies zijn vaak grotendeels overdreven. Dit komt voornamelijk door het feit dat er geen winstuitkeringen uit de stichting mogelijk zijn. Een stichting die winst maakt moet die winst aan het ideële doel besteden: al het geld dat binnenkomt moet dus naar een ‘goed doel’.
Wat wel mogelijk is, is het in dienst zijn als werknemer bij de stichting. Werknemers van de stichting mogen betaald worden voor hun werk. Sterker nog: enkel de stichting beslist hoeveel geld er betaald wordt aan werknemers. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de goede doelen (stichtingen) die zwaarbetaalde directeuren in dienst hebben. Of dat terecht is of niet: er is met een stichting wel degelijk een goede boterham te verdienen, maar het doel mag niet zijn het verdienen van een goede boterham (en dus het doen van uitkeringen aan bestuurders of oprichters). Het doen van winstuitkeringen aan oprichters of bestuurders kan immers leiden tot ontbinding van de stichting.
Daarnaast is er nog een veelgebruikte ‘handige’ constructie met een stichting: de stichting administratiekantoor. Dit is een stichting die ervoor zorgt dat stemrechten van een onderneming (bv/nv) niet in handen vallen van degenen die het dividend ontvangen, maar dat deze stemrechten altijd in handen de stichting zijn. Die stichting wordt dan bestuurd door personen die loyaal zijn aan de directie of aan bepaalde (minderheids)aandeelhouders. Met de ingang van het nieuwe bv-recht en de mogelijkheid om winstrechten en stemrechten per aandeel toe te wijzen, is de noodzaak voor de stichting administratiekantoor bij bv’s aanzienlijk kleiner geworden (maar niet geheel verdwenen).
Stichting – Conclusie
De stichting is een rechtspersoon die voor verschillende soorten organisaties wordt gebruikt. Dit betreft onder andere goede doelen, ziekenhuizen, musea en zorginstellingen. De stichting is echter ongeschikt als ondernemingsvorm: winstuitkeringen aan oprichters/bestuurders zijn niet mogelijk. Dit perkt ook alle ‘handige’ manieren in om met stichtingen bepaalde voordelen te ontvangen.
Wanneer een stichting niet (goed) wordt bestuurd kan een bestuurder door de rechtbank worden ontslagen. Tevens kan de rechtbank de stichting ontbinden wanneer zich bepaalde (in de wet beschreven) situaties voordoen.
Heeft u vragen, problemen of conflicten rondom een stichting, dan is het verstandig om een jurist te raadplegen.
