Het bezitten van drugs is in beginsel niet toegestaan, net als het handelen in drugs. Toch kan dit onduidelijkheid opleveren, bijvoorbeeld voor de vraag ‘Wat is drugs precies’? en de vragen ‘Is enkel drugsbezit en drugshandel strafbaar?’ en ‘Hoe zit het dan met het gedoogbeleid’? Deze vragen worden in dit artikel verder uitgewerkt, net als de mogelijke straffen voor drugsbezit en drugshandel.
Wat zijn drugs volgens de opiumwet?
De wetgever heeft delicten die te maken hebben met drugs in de Opiumwet gezet. Daarin staan lijsten (Lijst I en Lijst II) waarin verschillende soorten verdovende middelen zijn opgenomen. Staat een bepaald soort drugs op een van beide lijsten, dan is het in beginsel verboden. Omdat de benamingen op de lijsten scheikundige benamingen zijn en de lijsten erg uitgebreid zijn (wie weet immers wat ‘demethylthebaine’ of ’thiofentanyl’ is?), zullen hierna enkel de bekende drugs worden weergegeven.
Op lijst I staan harddrugs, waaronder: amfetamine, cocaïne, codeïne, heroïne, metamfetamine, morfine, methadon en morfine.
Op lijst II staan softdrugs, waaronder: diazepam, oxazepam, hasj, hennep en paddo’s.
Wat is strafbaar? Drugsbezit, drugshandel en …
Zoals eerder is beschreven is drugsbezit en drugshandel strafbaar. Toch is dat niet alles: ook een aantal andere handelingen die te maken hebben met drugs zijn verboden.
Bij drugs uit lijst I of lijst II is het verboden om deze te importeren of te exporteren, te telen, te bereiden, te bewerken, te verwerken, te verkopen, af te leveren, te verstrekken of te vervoeren. Tevens is het bij deze drugs verboden om ze aanwezig te hebben of ze te vervaardigen.
Kortom: verboden is niet enkel drugsbezit en drugshandel, maar ook het maken van drugs (op welke manier dan ook), het gratis weggeven van drugs, het naar Nederland brengen van drugs, het naar het buitenland brengen van drugs en het zijn van een drugskoerier.
Straf voor drugsbezit en drugshandel
Uiteraard is er niets te zeggen over de straf voor drugsbezit of drugshandel in een bepaalde zaak. Het ligt aan de omstandigheden van het geval wat de rechter als straf op zal leggen wanneer hij de feiten bewezen acht. Wel kan er iets worden gezegd over de maximumstraffen die op de verschillende delicten staan.
De maximumstraffen voor verschillende vormen van drugsbezit, drugshandel of andere drugsdelicten verschillen flink. Zo staan, afhankelijk van het precieze delict, op het drugsbezit of de drugshandel in drugs uit lijst I een maximumstraf van zes maanden tot twaalf jaar gevangenisstraf. De lagere maximumstraffen gelden voor delicten die minder zwaar zijn of die zonder opzet zijn gepleegd. De hoge maximumstraf van twaalf jaar staat op het opzettelijk importeren of exporteren van drugs.
Op de delicten uit lijst II staan niet zulke hoge maximumstraffen. De drugs die op deze lijst staan zijn dan ook geen harddrugs. Ook hier zijn de maximumstraffen afhankelijk van het delict en variëren ze van één maand tot zes jaar gevangenisstraf. De lagere maximumstraffen staan wederom voor delicten die minder zwaar zijn of zonder opzet gepleegd zijn, de hogere straffen staan voor het bedrijfsmatig bezig zijn met drugs en voor het bezit van grote hoeveelheden drugs.
Uiteraard gaat het in dit artikel over enkel het drugsbezit en de drugshandel. Vaak zijn personen die zich met deze zaken bezig houden ook voor andere delicten strafbaar, bijvoorbeeld voor diefstal van elektriciteit (aftappen) of voor het witwassen van drugsgeld. Op deze misdrijven staan afwijkende straffen die hoger kunnen zijn.
Uitzonderingen voor de verboden uit lijst I of II
Drugsbezit of drugshandel in de criminele zin van het woord is uiteraard niet toegestaan. Toch is het handelen of het bezitten (of het op andere manieren gebruiken) van bepaalde middelen op lijst I en lijst II soms wel toegestaan.
Zo kan het voor bepaalde soorten drugs zo zijn dat er ook een medische werking van deze drugs is (een goed voorbeeld daarvan is morfine). Voor het afleveren van deze soorten drugs stelt de Opiumwet strenge regels. In het kort komt het erop neer dat dit soort drugs enkel in het kader van de geneeskunde of de dierengeneeskunde toegestaan zijn. Ook het uitschrijven van recepten voor deze drugs en het bestellen ervan zijn aan strenge regels onderworpen.
Daarnaast kan de minister die bevoegd is, een ontheffing van bepaalde bepalingen in de Opiumwet geven. Dit wordt, kortweg gezegd, enkel gedaan indien dat in het belang van de volksgezondheid of de gezondheid van dieren is, indien het voor wetenschappelijk onderzoek is of indien het nodig is voor het verrichten van een handeling die in de vorige alinea staat. Wanneer de minister een ontheffing geeft, zijn daar ook strenge eisen aan verbonden en zal de ontheffing worden ingetrokken bij het niet naleven van die eisen.
Gedoogbeleid drugsbezit
Naast de uitzonderingen die hierboven worden weergegeven, is onder andere drugsbezit en drugshandel strafbaar. Toch geldt voor bepaalde zaken een gedoogbeleid. Dit houdt in dat er wél strafbaarheid is, maar dat er niet wordt vervolgd door het Openbaar Ministerie. Feitelijk komt dit erop neer dat iemand geen straf kan krijgen in dergelijke gevallen.
Zo wordt het hebben van een kleine hoeveelheid cannabis (maximaal 5 gram) gedoogd. Ook het hebben van enkele (maximaal 5) cannabisplanten wordt gedoogd, zolang er maar geen sprake is van beroeps- of bedrijfsmatig handelen (waaronder het hebben van een winstoogmerk).
Ook de verkoop van dergelijke kleine hoeveelheden door een coffeeshop wordt gedoogd, zolang de coffeeshop geen reclame maakt, geen harddrugs voorhanden heeft of verkoopt, geen overlast veroorzaakt, niet toegankelijk is en niet verkoopt aan jeugd en slechts een beperkte handelsvoorraad heeft (in overleg, maar maximaal 500 gram). Daarnaast mag een coffeeshop geen alcohol schenken. In Zeeland, Brabant en Limburg geldt tevens dat de coffeeshop een besloten club is, waarvan de bezoekers in het bezit moeten zijn van een zogenaamde ‘wietpas’. Die pas mag enkel aan inwoners van Nederland worden afgegeven, met een maximum van 2000 passen per jaar per coffeeshop en een maximum van 2000 leden per coffeeshop.
Drugsbezit en drugshandel – Conclusie
In Nederland is zowel drugsbezit als drugshandel in beginsel verboden, net als veel andere handelingen die te maken hebben met drugs (zoals invoeren of verwerken). Voor de hoogte van de maximumstraffen wordt er een onderscheid gemaakt tussen harddrugs (lijst I) en softdrugs (lijst II). Afgezien van de strafbaarheid bij drugsbezit, drugshandel en andere drugsdelicten, zijn er enkele (medische) uitzonderingen op de verboden in de Opiumwet. Ten slotte bestaat de uitzondering voor ‘de normale mens’: het gedoogbeleid, waarbij kleine hoeveelheden worden gedoogd.
Wanneer iemand zich voor de rechter moet verantwoorden vanwege een drugsdelict, is het verstandig om zo snel mogelijk juridische bijstand in te roepen, zodat de best mogelijke verdediging gevoerd kan worden.