Leningsovereenkomst

Wanneer er geld wordt geleend of wordt uitgeleend, wordt er een overeenkomst aangegaan. Deze overeenkomst van lening wordt de leningsovereenkomst, ook wel de overeenkomst van ‘verbruiklening’ genoemd.

In dit artikel bekijken we deze leningsovereenkomst: we kijken naar de juridische kwalificatie van een dergelijke overeenkomst, naar de totstandkoming en naar wat er kan worden gedaan indien een leningsovereenkomst niet (correct) wordt nagekomen door de lener.

Leningsovereenkomst

Een leningsovereenkomst is juridisch gezien een overeenkomst van verbruikleen. Hetgeen wat wordt geleend (meestal geld, maar het kan ook een kopje suiker zijn) wordt verbruikt en na enige tijd wordt eenzelfde hoeveelheid (geld of suiker) teruggegeven. Dit in tegenstelling tot de bruikleenovereenkomst en de huurovereenkomst, waar uiteindelijk hetzelfde goed wordt teruggegeven.

Vaak wordt in een leningsovereenkomst opgenomen dat het geleende, vaak geld, met rente moet worden terugbetaald. In dat geval betreft het dus een speciale vorm van ‘lening’, die óók onder verbruikleen valt, ondanks dat er een vergoeding voor de lening wordt gevraagd (en het wellicht logischer zou zijn om het als huur aan te duiden).

Een leningsovereenkomst kan vormvrij worden gesloten. Dat wil zeggen dat het sluiten van de overeenkomst niet per se schriftelijk hoeft plaats te vinden. Het is ook mogelijk om bijvoorbeeld mondeling een leningsovereenkomst te sluiten. Dit kan echter veel problemen opleveren met betrekking tot de bewijslast, dus is om die reden af te raden.

Leningsovereenkomst bij de notaris sluiten

Een veelgehoord misverstand is, dat leningsovereenkomsten enkel geldig zijn als ze bij de notaris worden gesloten. Dat is, zoals hierboven te zien is, onjuist. Wel kan het sluiten van een leningsovereenkomst ten overstaan van een notaris een tweetal voordelen opleveren:

1. Zo is een dergelijk document te kwalificeren als ‘authentieke akte’, waardoor het dwingend bewijs ten aanzien van beide partijen, maar ook ten aanzien van derden oplevert. Een ‘gewone overeenkomst’ (de ‘onderhandse akte’) levert enkel dwingend bewijs op tussen de beide partijen.
2. Daarnaast is een voordeel dat het sluiten van een leningsovereenkomst bij de notaris direct een executoriale titel oplevert. Dat wil zeggen dat er in het geval van het niet nakomen van de terugbetalingsverplichtingen direct beslag kan worden gelegd, zonder dat daar tussenkomst van de rechter voor nodig is. Wel blijkt uit de jurisprudentie hieromtrent, dat duidelijk moet blijken uit de notariële akte wat er precies verschuldigd is. Is dat niet het geval, dan is beslaglegging zonder tussenkomst van de rechter niet mogelijk.

Een nadeel van het sluiten van een leningsovereenkomst bij een notaris is logischerwijs, dat er aanzienlijke kosten aan verbonden zijn. Uiteraard zal per geval moeten worden afgewogen of dit zinvol is en hangt dit onder meer af van de betrouwbaarheid van de wederpartij en (in grote mate) van hoe hoog het geleende bedrag is.

Wanneer moet de lening worden terugbetaald?

Wanneer de lening moet worden terugbetaald blijkt over het algemeen uit de leningsovereenkomst zelf. Soms is erin opgenomen dat er op een bepaald moment moet worden terugbetaald, soms is opgenomen dat er maandelijkse termijnen worden betaald.

In bepaalde gevallen blijkt niet duidelijk wanneer moet worden terugbetaald. Dat is bijvoorbeeld wanneer:

• Er niets in de leningsovereenkomst is afgesproken over terugbetaling;
• Er is afgesproken dat terugbetaling zal gebeuren zodra de lener financieel daartoe in staat is.

In deze gevallen geldt, dat de wettelijke regelingen hierover moeten worden gevolgd. Is er niets afgesproken in de leningsovereenkomst over het moment wanneer moet worden terugbetaald, dan kunnen partijen die afspraak alsnog maken. Wordt dat niet gedaan, dan kan de uitlener het bedrag direct terugeisen, al kan de rechter wel uitstel toestaan. In het tweede geval geldt, dat de rechter de tijd van teruggave zal bepalen.

Lening wordt niet terugbetaald

Het komt helaas nogal eens voor dat een lening niet wordt terugbetaald. Dat kan een aantal redenen hebben, waaronder:

• De lener kan echt niet meer betalen omdat hij in betalingsonmacht verkeert;
• De lener ontkent dat er geld is geleend, er staat niets op papier en de lening heeft ‘cash’ plaatsgevonden;
• De lener ontkent het bestaan van een leningsovereenkomst en stelt dat het een schenkingsovereenkomst betrof, terwijl er niets op papier is gezet (of dat niet goed is gedaan);
• De lener stelt dat hij al heeft terugbetaald of dat hij dat (om welke reden dan ook) niet meer hoeft of nog kan uitstellen.

In het eerste geval is het meestal niet zinvol om betaling af te dwingen: van een kale kip kan vaak niet geplukt worden. In uitzonderingsgevallen zou dat overigens anders kunnen zijn.

In de andere gevallen zijn er vaak wel mogelijkheden om het bedrag te incasseren. Mits het bedrag hoog genoeg is (meer dan € 5.000,-) kan het verstandig zijn om een jurist in te schakelen hierbij. Onder dat bedrag zijn de kosten van een jurist meestal te hoog vergeleken met de hoofdsom die geïncasseerd kan worden. Bij de hogere bedragen, kan een goede jurist vaak een groot gedeelte van zijn kosten verhalen op de lener.

Conclusie – Leningsovereenkomst

De leningsovereenkomst is juridisch gezien een overeenkomst van verbruikleen. De meeste problemen rondom deze overeenkomst ontstaan doordat er niet (op tijd) wordt terugbetaald, vaak in combinatie met het feit dat er niets of te weinig op papier staat.

Bent u in een conflict verzeild geraakt of dreigt u erin verzeild te raken, dan is het verstandig om een jurist in te schakelen die de wetgeving en jurisprudentie rondom de leningsovereenkomst kent. Vaak zijn er nog mogelijkheden om een onbetaalde lening terugbetaald te krijgen.