Wanneer iemand niet (meer) in zijn eigen levensonderhoud kan voorzien, kan hij soms aanspraak maken op een bijstandsuitkering (ook wel ‘bijstand’ of ‘uitkering’ genoemd). In dit artikel komt naar voren wat een bijstandsuitkering is, hoe deze wordt aangevraagd, wanneer iemand recht heeft op een bijstandsuitkering, welke plichten de uitkeringsgerechtigde heeft en wanneer de bijstand ten einde komt.
Bijstandsuitkering
Een bijstandsuitkering kan worden verstrekt op basis van de Wet Werk en Bijstand. Het is een uitkering die gebruikt wordt als laatste redmiddel: wanneer er recht is op andere uitkeringen waarmee in het levensonderhoud kan worden voorzien, is er geen recht op een bijstandsuitkering.
De bijstandsuitkering wordt onderverdeeld in twee soorten: de algemene bijstand en de bijzondere bijstand. De algemene bijstand is een periodieke bijstandsuitkering die wordt verstrekt als iemand niet in zijn levensonderhoud kan voldoen. De bijzondere bijstand is een eenmalige bijstandsuitkering die wordt verstrekt als iemand grote kosten heeft die niet van zijn inkomen betaald kunnen worden.
De Wet Werk en Bijstand is een uitgebreide wet. Daarom is het niet mogelijk om in dit artikel alle regels en uitzonderingen te bespreken. Dit artikel zal zich beperken tot de hoofdlijnen van de algemene bijstandsuitkering. Wanneer er wordt gesproken over ‘bijstand’ of ‘bijstandsuitkering’ in dit artikel, wordt dan ook de algemene bijstand bedoeld.
Aanvragen bijstandsuitkering
Het aanvragen van een bijstandsuitkering wordt gedaan bij het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV). Voor personen jonger dan 27 geldt een wachtperiode van vier weken.
Bij het aanvragen van een bijstandsuitkering moeten bepaalde documenten worden overlegd. Voor personen die jonger zijn dan 27 zijn dat onder andere documenten waaruit kan blijken of er nog onderwijsmogelijkheden zijn (om zo het verkrijgen van een baan te vergemakkelijken).
Daarnaast moet de persoon voldoen aan de voorwaarden die voor de bijstandsuitkering zijn opgesteld (zie hierna). Wanneer dat is gedaan, wordt de bijstand toegekend vanaf de dag waarop het recht is ontstaan. Eventueel kan er een voorschot worden gegeven op de bijstandsuitkering voor zolang het recht daarop nog niet is vastgesteld.
Voorwaarden bijstanduitkering
Elke in Nederland woonachtige Nederlander die hier in zodanige omstandigheden verkeert of dreigt te geraken dat hij niet over de middelen beschikt om in de noodzakelijke kosten van bestaan te voorzien, heeft recht op een bijstandsuitkering.
Om in aanmerking te komen voor (algemene) bijstand moet het in aanmerking te nemen inkomen lager zijn dan de bijstandsnorm en mag er geen in aanmerking te nemen vermogen zijn. De algemene regels daarvoor volgen hierna: specifiek voor dit stuk zijn er een flink aantal zaken die niet onder inkomen of vermogen vallen voor de aanvraag van een bijstandsuitkering.
Het in aanmerking te nemen inkomen betreft onder andere inkomsten uit arbeid (‘loon’), inkomsten uit vermogen, verhuur, onderverhuur of het hebben van kostgangers die vallen in de periode waarover een beroep op een bijstandsuitkering wordt gedaan. Ook inkomen in natura kan worden meegerekend.
Daarnaast wordt gekeken of er een in aanmerking te nemen vermogen is. Is dat er, dan volgt daaruit dat er geen recht op een bijstandsuitkering is. Het vermogen wordt simpelweg gezegd berekend door alle bezittingen bij elkaar op te tellen. Daarbij tellen onder andere algemeen gebruikelijke en noodzakelijke bezittingen in natura niet mee (denk bijvoorbeeld aan kleren), telt vermogen in een eigen woning tot 48.900 niet mee en telt een vermogen tot 5795 euro voor alleenstaanden niet mee (het dubbele voor gehuwden of alleenstaande ouders) (bedragen voor 2013).
Geen recht op bijstandsuitkering
Aan bovenstaande voorwaarden moet zijn voldaan, wil iemand recht hebben op een bijstandsuitkering. Toch hebben bepaalde personen die aan deze voorwaarden hebben voldaan geen recht op een bijstandsuitkering.
Het betreft dan onder andere gedetineerden, militairen die hun dienstplicht vervullen, werknemers die staken, personen die onder de 18 zijn en personen die meer dan vier weken per jaar buiten Nederland verblijven.
Ook 18, 19 en 20 jarigen die een beroep kunnen doen op hun ouders hebben geen recht op een (algemene) bijstandsuitkering, net als studenten.
Wanneer er sprake is van zeer dringende redenen, kan het College van Burgemeester en Wethouders van de betreffende gemeente op bovenstaande regel een uitzondering maken.
Hoogte bijstandsuitkering
De hoogte van de bijstandsuitkering is afhankelijk van een aantal factoren. In 2013 is het bedrag aan bijstand 668,44 voor een alleenstaande, het dubbele voor samenwonenden. Dit bedrag wordt netto uitgekeerd (belastingen en sociale premies worden door de gemeente erbij opgeteld, maar worden ook direct ingehouden).
Het bovenstaande bedrag geldt voor personen tussen de 21 en de pensioengerechtigde leeftijd. Onder de 21 en boven de pensioengerechtigde leeftijd gelden andere bedragen. Daarnaast kan de gemeente in sommige gevallen de bijstandsuitkering verhogen of verlagen.
Plichten na toekenning bijstandsuitkering
Degene die een bijstandsuitkering ontvangt heeft een arbeidsplicht. Dat houdt in dat hij naar vermogen algemeen geaccepteerde arbeid moet accepteren. Dit hoeft dus niet per se arbeid ‘op niveau’ of ‘in de branche’ zijn: als werkloze arts met een bijstandsuitkering kun je dus de vuilnis op moeten halen. Hulp van het UWV bij het vinden van werk en het maken van een plan om werk te vinden moet worden geaccepteerd. Ook maatschappelijk nuttige werkzaamheden die worden opgedragen moeten worden geaccepteerd. Bij gehuwden geldt deze verplichting tot het vinden van werk voor beide partners. Afwijking van deze plicht tot arbeidsinschakeling is in sommige gevallen mogelijk.
Daarnaast heeft iemand die een bijstandsuitkering ontvangt een inlichtingenplicht. Dat houdt, kortweg gezegd, in dat alles dat invloed kan hebben op zijn arbeidsplicht of op het recht op een bijstandsuitkering gemeld moet worden. Zaken die al bekend zijn bij de overheid hoeven vaak niet te worden gemeld.
Behalve bovenstaande verplichtingen, zijn ook andere verplichtingen mogelijk, die per bijstandsgerechtigde kunnen verschillen. Hierbij moet worden gedacht aan verplichtingen met betrekking tot arbeidsinschakeling en verplichtingen die moeten worden gevolgd om zo de bijstandsuitkering (op termijn) te kunnen verminderen of beëindigen.
Niet nakomen plichten bijstandsuitkering
Uiteraard moeten de bovenstaande plichten worden nagekomen. Wordt dat niet gedaan, dan zijn er een aantal mogelijkheden voor het College van Burgemeester en Wethouders.
Zo kan een bestuurlijke boete worden opgelegd wanneer er bijvoorbeeld niet wordt voldaan aan de verplichting tot het verstrekken van inlichtingen. Deze boete kan fors zijn en kan de hoogte hebben van het bedrag dat ten onrechte aan bijstand is ontvangen. De boete kan anderhalf keer het benadelingsbedrag zijn wanneer het niet de eerste keer is dat iets dergelijks is gebeurd.
Ook is het mogelijk om de bijstandsuitkering op te schorten wanneer er onvoldoende gegevens worden verstrekt of er niet voldoende medewerking wordt verleend.
Wanneer er niet voldoende medewerking wordt verleend of wanneer er onvoldoende gegevens worden verstrekt, kan de bijstandsuitkering ook (gedeeltelijk) worden teruggevorderd. Dit kan ook wanneer de bijstandsuitkering ten onrecht is ontvangen (bijvoorbeeld doordat er toch is gewerkt in deze periode en er dus geen recht op bijstand was). Ook van andere gezinsleden kan geld worden teruggevorderd. Een schuldregeling is in een dergelijk geval niet mogelijk en zal worden afgewezen.
Conclusie – Bijstandsuitkering
Een bijstandsuitkering is een uitkering die kan worden toegekend wanneer iemand niet in zijn eigen levensonderhoud kan voorzien (algemene bijstand) of wanneer iemand iemand een eenmalige betaling moet doen die hij niet uit zijn eigen inkomen kan financieren (bijzondere bijstand). Voor het bepalen van het recht op een bijstandsuitkering en de plichten na het toekennen daarvan zijn veel wettelijke regels, waarvan hierboven de hoofdlijnen zijn beschreven.
Wanneer u een probleem of vraag met betrekking tot een bijstandsuitkering heeft en u specifiek advies wilt, kan het verstandig zijn om een goede jurist in te schakelen. Dat is ook het geval wanneer er sprake is van een onterechte afwijzing voor een bijstandsuitkering of van een terugvordering of boete naar aanleiding van de bijstandsuitkering. Doe dit zo snel mogelijk: lang wachten kan ervoor zorgen dat termijn voor bezwaar of beroep verstrijken en de beslissing definitief wordt.
